σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων ζώων της Ελλάδας, τουλάχιστον 122 είδη πουλιών περιλαμβάνονται σε κάποια από τις κατηγορίες κινδύνου. Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας η σημερινή όπως έχει καθιερωθεί το 1993 από τα Ηνωμένα Έθνη και η ΕΡΕΥΝΑ με αφορμή
αυτή την Ημέρα πραγματοποιεί ειδικό αφιέρωμα.
Βιοποικιλότητα
Τι είναι όμως η βιοποικιλότητα; Σύμφωνα με τον ερευνητή του ΕΘΙΑΓΕ κ. Σάββα Καζαντζίδη, ο όρος βιοποικιλότητα ή βιολογική ποικιλότητα αναφέρεται στην ποικιλία των ζωντανών οργανισμών στη Γη και των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ τους. Περιλαμβάνει διάφορα επίπεδα που το ένα συνδέεται με το άλλο. Το πρώτο επίπεδο είναι η γενετική ποικιλότητα. Το επόμενο είναι της ποικιλότητας των βιολογικών ειδών και ακολουθούν αυτό της ποικιλίας των οικοσυστημάτων και των τοπίων.
Η βιοποικιλότητα, επισημαίνει ο κ. Καζαντζίδης, τα τελευταία χρόνια απειλείται όλο και περισσότερο. Ο ρυθμός εξαφάνισης των ειδών έχει αυξηθεί όσο ποτέ άλλοτε. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, τουλάχιστον 40.000 είδη απειλούνται με εξαφάνιση παγκοσμίως. Τα οικοσυστήματα συρρικνώνονται, ενώ η ποιότητά τους υποβαθμίζεται.
Οι λόγοι είναι πολλοί, οι περισσότεροι όμως σχετίζονται με τις οικονομικές δραστηριότητες του ανθρώπου. Η συνέπεια είναι ότι υποβαθμίζονται οι λειτουργίες των οικοσυστημάτων, που παρέχουν στον άνθρωπο τα απαραίτητα για τη διαβίωσή του και φαίνεται ότι θα είναι δύσκολο να διατηρήσουν το ανθρώπινο είδος στις επόμενες γενιές, αν δεν αλλάξει κάτι.
Απειλές
Απειλούνται τα πουλιά; Όπως αναφέρει ο κ. Καζαντζίδης, σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων ζώων της Ελλάδας, τουλάχιστον 122 είδη πουλιών περιλαμβάνονται σε κάποια από τις κατηγορίες κινδύνου.
Πριν από 20 χρόνια, στην πρώτη έκδοση του Κόκκινου Βιβλίου, ο αριθμός αυτός ήταν 100. Ωστόσο, η εντατικοποίηση της γεωργίας, με τις εκτεταμένες μονοκαλλιέργειες και την αλόγιστη χρήση γεωργικών φαρμάκων, είχε σοβαρές επιπτώσεις στους πληθυσμούς πολλών ειδών που ζουν σε αγροτικά οικοσυστήματα. Στα δάση, οι πληθυσμοί ορισμένων ειδών φθίνουν και η κατανομή τους περιορίζεται εξαιτίας του κατακερματισμού των δασών, των συνεχών πυρκαγιών, αλλά και της διαχείρισης που συχνά παραβλέπει τις αρχές της αειφορίας. Η καταστροφή και η ρύπανση των υγροτόπων, κυρίως από υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων, επηρεάζει τους πληθυσμούς παρυδάτιων και υδρόβιων πουλιών. Επίσης, η όχληση, ιδιαίτερα στους μικρούς υγροτόπους, τους αποκλείει από πολλά είδη πουλιών, ενώ και το παράνομο εμπόριο, μαζί με το παράνομο κυνήγι βρίσκονται υψηλά στον κατάλογο των απειλών των πληθυσμών των πουλιών.
Όσον αφορά την προστασία των πουλιών, η κυριότερη νομοθεσία είναι η Κοινοτική Οδηγία 79/409 (για την προστασία των πουλιών και των βιοτόπων τους), όπως αυτή μεταφέρθηκε στην ελληνική νομοθεσία (ΦΕΚ 1495/6-9-2010). Επίσης, υπάρχει η νομοθεσία για τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας και σύντομα αναμένεται η ρύθμιση για τη βιοποικιλότητα. Η εφαρμογή τους θα συμβάλλει κατά πολύ στην προστασία των πουλιών. Όμως, το νομικό πλέγμα για την προστασία των πουλιών, όπως και της βιοποικιλότητας γενικότερα, πρέπει να συμπληρωθεί με δράσεις τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο ώστε να είναι αποτελεσματικό.
Επιστημονικοί, ερευνητικοί φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις έχουν σημαντικό ρόλο και μοναδική ευκαιρία για έρευνα και συμμετοχή σε δράση, τονίζει ο κ. Καζαντζίδης.
Κόκκινο βιβλίο
Σύμφωνα με τον ίδιο, όπως προκύπτει από το Κόκκινο Βιβλίο για τα Απειλούμενα Ζώα της Ελλάδας, τουλάχιστον 242 είδη πουλιών αναπαράγονται τακτικά στη χώρα μας, 76 έρχονται κατά το χειμώνα, 29 είναι παρόντα κατά τη μετανάστευση, ενώ ένα είναι εξαφανισμένο. Επίσης, έχουν καταγραφεί από μία μέχρι μερικές δεκάδες φορές, τουλάχιστον 91 ασιατικά ή βορειοευρωπαϊκά είδη, των οποίων η ζωογεωγραφική κατανομή φθάνει μέχρι τα βόρεια ή τα ανατολικά σύνορά μας, ενώ επιπλέον τρία είδη χαρακτηρίστηκαν "απροσδιόριστα".
Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, τον τόπο που ζουν και τις συνήθειές τους, τα πουλιά χωρίστηκαν σε γενικότερες κατηγορίες, όχι με την αυστηρή ταξινομική έννοια, αλλά με ευρύτερα οικολογικά κριτήρια.
Επίσης, σύμφωνα με τον ερευνητή, υπάρχουν κάποια είδη που δεν εντάχθηκαν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες, όπως διάφορα σκαλιστικά είδη, οι φασιανοί, τα περιστερόμορφα και οι σταχτάρες (συνολικά 59 είδη), που ζουν σε διάφορα περιβάλλοντα και εκμεταλλεύονται τις επικρατούσες συνθήκες, έχοντας αναπτύξει συγκεκριμένες σωματικές προσαρμογές και συμπεριφορά.